Çöl Gezegeni’ndeki Görkemli Kum Kurtlarının Bilimi

Çöl Gezegeni'ndeki Görkemli Kumkurtlarının Bilimi Çöl Gezegeni filmindeki Arrakis gezegeninin çöllerinde yaşayan Fremen halkı, dev kumkurtlarına Shai-Hulud adını vermiş. İmparatorun askeri birlikleri, ellerinde kılıçlar devasa bir toz bulutuna doğru bakıyor. Bir an için sadece sessizlikle kesilen rüzgar duyuluyor. Sonrasında ise aniden ortaya çıkıyorlar: Korkutucu ağızlarıyla, toz örtüsünü zahmetsizce delen kocaman kumkurtları. Fremen savaşçılarıyla bezenmiş dev canavarlar Arrakis’in kumlarına yatarken, hem sinemada hem de perdede ağızları açık bırakıyorlar. Çöl Gezegeni: Bölüm Bir ve yeni vizyona giren Bölüm İki filmleriyle alakalı genel fikriniz ne olursa olsun, her yeri çölle kaplı o dünyanın gaddar, kurgusal hayvanları olan kumkurtlarının etkileyici yaratıklar olduklarına şüphe yok. Bu başarı hem filmlerin dayandığı kitap serisinin çoğunun son yazarı Frank Herbert’e, hem de gördüğünüz o kadim canavarlara ekranda hayat veren yönetmen Denis Villeneuve ve yaratıcı ekibine ait. Sanatçıların zihinlerinde uydurulan şeylerden ziyade, bir şekilde gerçek gibi hissettiren müthiş varlıklar. Elbette bu kumkurtları gerçek değil; fakat o kadar sahici duruyorlar ki, insan aslında bazı kısımlarının doğada da bulunup bulunmayacağını merak ediyor. Fakat daha şaşırtıcı olan diğer yönlerden de sandığınız kadar efsanevi değiller. "Aman vermez korkunçluklarına karşın, Fremen’ler kumkurtlarına canavar demiyor ve onları daha çok koruyucu, kadir ve neredeyse ilahi bir şey gibi görüyorlar. Onlara Şay-Hulud diyorlar; bu isim, değişen biçimlerde 'ebedi şey' veya 'çöllerin ağababası' olarak tercüme ediliyor." İlginçtir, kumkurdu biyolojisinin bir yan ürünü de baharat. Bu çok amaçlı bileşen, gemicilerin yıldızların arasında güvenli şekilde yolculuk etmesine olanak sağlamanın yanında Fremen’lerin uzun ömürlü olmalarına da yardımcı oluyor. Ayrıca Fremen’ler bu devasa kurtlardan sık sık ulaşım amacıyla, ihtiyaç olduğunda ise savunma amacıyla faydalanıyor. Bilimsel olarak konuşursak, bu kumkurtlarının etkileyici boyutu onların en göze batan problemleri olabilir. 400 metreye kadar büyüyebiliyorlar; yani Ankara’daki Atakule’nin üç katı uzunluğa çıkıyorlar. Bu durum, Dünya benzeri bir yerçekimi altında etkileyici hızlarda hareket etmekte zorlanmakla kalmayıp, aynı zamanda feci şekilde yere yapışacak kadar mantıksız bir ağırlıkta olacakları anlamına da geliyor. Utah Üniversitesinde çalışan biyolog ve kurt uzmanı Michael Werner, "Hareket edecek kadar enerji ürettiklerini ve kendi ağırlıkları altında ezilmediklerini hayal etmek bir nevi güç" diyor. Boyutları başka sorunlar da teşkil ediyor. Muhtemelen Dünya’nın pek çok canlısı gibi onların da dokuları hayatta kalmak için oksijene ihtiyaç duyuyordur. Kurtların ise akciğerleri yok; bunun yerine, oksijeni ciltlerinden emiyorlar. Bu oksijenin bütün alakalı organ ve hücrelere yayılması gerekiyor fakat önemli ölçüde daha büyük ve daha tıknaz bir kurt için bu problemli bir durum. "Kumkurtlarının etkileyici boyutu onların en göze batan problemleri olabilir. 400 metreye kadar büyüyebiliyorlar; yani Ankara’daki Atakule’nin üç katı uzunluğa çıkıyorlar." Çöl Gezegeni: Bölüm İki‘de, kancalarla yukarı çekildiklerinde kurtların pullarının altında birtakım açıklamalara sahip ufak delikler görülebiliyor. O halde bu kurtlar, akciğer tabanlı bir çeşit solunum sistemine sahip olabilir ve iç kısımlarındaki bölgelerde oksijen depolayabilirler. Başka diğer faydalı adaptasyonları da olabilir. Londra Doğa Tarihi Müzesinde çalışan galeri müdürü ve kurt uzmanı Emma Sherlock, bazı kurtların (Avustralya'nın bazı bölgelerinde bulunan Megascolides australis gibi) kanlarında yüksek miktarda oksijene bağlanan hemoglobin bulunduğunu ve bu maddenin, yer altındaki düşük oksijen seviyelerinde hayatta kalmalarına yardımcı olduğunu söylüyor. Bu ıssız dünyada kıt olan tek şey su da değil. Kumkurtlarının, baharat toplayıcı makinelerden Emperyal Sardaukar’a ve yabani Harkonnen askerlerine kadar kendi bölgelerinde ritmik biçimde tıngırdayan neredeyse her şeyi tükettikleri görülüyor. Fakat devasa boyutlarını ve kumdaki yolculuklarını desteklemek için o mezelerden çok daha fazla kalori tüketmeleri gerekirdi. "Ara sıra kökleri derinlere ulaşan bitkilerle ve hatta birbirleriyle ziyafet yapıyor olabilirler; ancak bu tek seçenekleri olamaz yoksa kısa süre sonra yok olurlar." Bu söz, Çöl Gezegeni‘nin kumkurtlarıyla alakalı en önemli şeyin altını çiziyor. Bazı kısımlarının gerçekçi olmadığını neredeyse kendiliğimizden biliyoruz; fakat tasarımlarının yeteri kadarlık kısmı da somut ve gerçek gibi hissettiren, hayranlık uyandırabilen, var olan şeylere dayanıyor. Bunlar; bir kez görüldüklerinde ortak hayal gücümüzde silinmez şekilde yaşayan, keyif veren yaratıklar. (Yazar: Robin Andrews / Çeviren: Ozan Zaloğlu) #ÇölGezegeni #Kumkurtları #Dune #ShaiHulud #Bilimkurgu